Trakassering og seksuell trakassering på jobb
Arbeidsgivarar og leiinga i organisasjonar og utdanningsinstitusjonar har etter likestillings- og diskrimineringslova ei plikt til å førebyggje og forhindre trakassering og seksuell trakassering.
Arbeidsgivar sitt ansvarsområde
Plikta til å førebyggje og forhindre trakassering og seksuell trakassering gjeld innanfor heile ansvarsområdet til arbeidsgivar. Det inneber at arbeidsgivar har eit ansvar for å førebyggje trakassering på sjølve arbeidsplassen, men også i samband med aktivitetar som skjer i regi av arbeidsgivar utanfor arbeidstid. Dette kan eksempelvis vere julebord, jobbreise og samlingar.
Ombodet rettleier enkeltpersonar om rettar og pliktar i konkrete trakasseringssaker. I tillegg gir ombodet rettleiing til arbeidsgivarar om korleis dei kan jobbe førebyggjande mot trakassering og seksuell trakassering på arbeidsplassen. Alle har rett på eit trygt arbeidsmiljø.
Du finn meir detaljert informasjon om korleis du lykkast med dette i faktaboksane under.
Med trakassering meiner vi at nokon seier eller gjer noko krenkjande, skremmande eller audmjukande mot deg. Bakgrunnen kan vere at du til dømes er homofil, muslim, funksjonshemma eller tilhøyrer eit av dei andre diskrimineringsgrunnlaga. Det er ikkje krav om at den som trakasserer, har til hensikt å trakassere. Trakassering er aldri lov.
For at ei ytring skal vere trakasserande, må ytringa vere retta mot ein konkret person eller ein konkret personkrins. Generelle ytringar retta mot grupper, vil ikkje vere trakassering i tydinga til diskrimineringslovgivinga.
Hat
Hatefulle ytringar på grunn av hudfarge, nasjonalt og etnisk opphav, religion, livssyn, seksuell orientering, kjønnsuttrykk, kjønnsidentitet eller nedsett funksjonsevne kan likevel vere straffbart etter straffelova.
Aktuelt lovverk
Likestillings- og diskrimineringsla:
Arbeidsmiljølova:
Straffelova:
Seksuell trakassering er seksuell merksemd som du opplever er plagsam, krenkjande eller nedverdigande. Det kan vere alt frå uønskte seksuelle kommentarar om kropp og utsjånad til klåing og tafsing. Dersom nokon sender deg nakenbilete eller videoar med seksuelt innhald, vil det òg vere seksuell trakassering. Du kan lese meir detaljert om diskrimineringsgrunnlaget seksuell trakassering her.
Aktuelle saker frå Diskrimineringsnemnda
Arbeidsgivarar og leiinga i organisasjonar og utdanningsinstitusjonar pliktar å førebyggje og søkje å hindre trakassering og seksuell trakassering. Les meir om arbeidsgivar si aktivitets- og utgreiingsplikt her.
Med førebygging meiner vi å setje i verk tiltak som skal hindre at trakassering finn stad. Dette kan til dømes vere haldningskampanjar og utforming av retningslinjer. Som arbeidsgivar er det viktig å vere på vakt mot å
- normalisere negative utsegner om nokon på grunn av religion, etnisitet, seksuell orientering, kjønn, funksjonsevne eller alder
- kople individuelle eigenskapar til stereotype førestillingar om grupper
- halde enkeltindivid ansvarlege for negative hendingar utført av folk med same gruppetilhøyrsle
Trakassering er uakseptabelt
Andre førebyggingstiltak kan vere å organisere verksemda på ein bestemd måte, opprette internt klage- eller kontrollsystem for rapportering av trakassering eller utarbeide retningslinjer og informasjonsmateriell.
Den ansvarlege bør gjere det klart at slik trakassering er uakseptabelt, og informere om konsekvensane trakassering kan få for den enkelte og for arbeidsmiljøet / miljøet rundt.
Kva strategi ein bør velje, kan variere frå verksemd til verksemd og etter omstenda i kvart enkelt tilfelle. Til dømes kan det variere etter arten og omfanget av den påstått trakasseringa, etter organisasjonen eller arbeidsplassen sin storleik og utforming, og etter arbeidsstyrken si samansetning.
Plikta til å søkje å hindre trakassering inneber å ta tak i aktuelle utfordringar og varslar om trakassering, og å finne ut kva som har skjedd, for å komme fram til ei løysing. Formålet er å hindre at trakasseringa held fram.
Slik sikrar du ein god prosess i trakasseringssaker
- ta saka på alvor
- behandle saka raskt og gi god informasjon om prosess
- hugs konfidensialitetsprinsippet
- møt begge partar med respekt
- begge partar må få uttale seg – kontradiksjonsprinsippet
- undersøk saka og kom til ei løysing
- følg opp begge partar og hindre gjengjelding
- vurder å innhente ekstern rådgiving
Gjengjelding overfor nokon som har fremja ein klage om brot på likestillings- og diskrimineringslova, eller som har gitt uttrykk for at ein klage kan bli fremja, er forbode.
Forbod mot gjengjelding omfattar alle former for negativ behandling, til dømes degradering ved å fråta arbeidstakar arbeidsoppgåver, trakassering, negative kommentarar og så vidare. Det gjeld òg overfor vitne. Vidare er det forbode å gjere gjengjeld mot nokon som lèt vere å følgje ein instruks om diskriminering, trakassering eller ulovleg gjengjelding.
Kva som er negativ behandling, må vurderast konkret i kvart enkelt tilfelle.
Det må vere årsakssamanheng mellom den negative behandlinga og at det er fremja ein klage eller uttrykt at ein klage kan bli fremja.
Dersom klagaren måtte forstå at klagen var falsk eller useriøs, er ho eller han ikkje verna av forbodet mot gjengjelding.
Aktuelle saker frå Diskriminerigsnemnda
Sett strek for seksuell trakassering
Arbeidstilsynet har i samarbeid med ombodet utarbeidd ein elektronisk rettleiar kalla Settestrek. Her kan du lese meir om seks viktige tiltak for å førebyggje og handtere seksuell trakassering på arbeidsplassen.